 |
Fest-Noz, mes premiers pas
De diversiteit van Bretonse dans
tekst en foto's: Cees Tempel
Half Juli barsten de dorpsfeesten in Bretagne weer los. Geprikkeld door enkele eerder gekochte cd’s met Bretonse dansmuziek, bezochten Cees en Loes Tempel in de zomer van 2006 twee overlappende festivals en dansten stevig mee. Wil je je zelf een keer in het dansgewoel storten? Om je in de stemming te brengen, hield Cees een dagboek bij.
Woensdag 12 Juli
‘Initiation à la danse Bretonne’. In een beetje muf ruikend zaaltje in het Bretonse vissersdorpje Lesconil wordt les gegeven door Marine Péron, een jonge dansleidster van Cercle de Combrit. Het publiek bestaat voornamelijk uit inwoners van Lesconil, enkele Franse toeristen en Loes en ik als enige buitenlanders. Bijna alle aanwezigen in de leeftijdscategorie tussen piepjong en nog net niet stokoud doen mee. We leren achtereenvolgens Hanter Dro, Rond de Saint-Vincent en An Dro. De dansen worden goed uitgelegd. Door de lengte van de muziek kan iedereen alles goed onder de knie krijgen. We vervolgen met Laridé à huit temps. Deze dans is voor velen echt lastig en de bewegingen gaan lang niet altijd goed gecoördineerd. Na de pauze wordt op verzoek van een van de jongere deelnemers de Valse Écossaise aangeleerd, een dans qua passen vrijwel identiek aan de ‘Nederlandse’ Sint-Bernardswals. Doordat iedereen de ruimte naar eigen inzicht mag gebruiken, gaat het hier behoorlijk mis, botsingen bij de vleet. Loes en ik komen er gelukkig zonder kleerscheuren af.
Zaterdag 15 Juli
 |
 |
Vandaag gaat in Pont-l’Abbé het Fête des Brodeuses van start. Het stadje staat bekend om het schitterende borduurwerk dat er al jaren wordt vervaardigd.
In het Théâtre de Verdure du Bois St. Laurent, een openluchttheater aan het haventje, wordt een Concours de danses et musiques Bigoudènes gehouden. Muzikantenduo’s en dansparen uit de streek Bigouden in het zuidwesten van Bretagne strijden om de 10e Trophée ‘Yann Kaourintin Ar Gall’. Volgens enkele deelnemers vormen dergelijke concoursen de basis van het hoge niveau waarop de Bretonse theaterdans staat.
 |
 |
Om half vier begint Marie Le Friant op het Place Gambetta met dansles voor belangstellenden. Loes danst vol enthousiasme mee. De twee aanwezige muzikanten interesseert het zichtbaar wat minder. Een uur later begint bij het Château de Pont-l’Abbé het ‘Bugale ar Vro’ (de jeugd van het land), een défilé van tweehonderd kinderen in traditionele kostuums door het centrum van de stad. Op de Place Gambetta komt alles bij en vooral door elkaar. Hier moet een fest deiz ontstaan. Het duurt helaas erg lang voordat de microfoons voor de muzikanten klaar staan. Steeds meer kinderen krijgen last van de warmte en na één dans vertrekt men weer snel in de richting van het château. Daar is voldoende water voorhanden. Om kwart voor zeven bijten de kinderen van de Cercle de Combrit de spits af voor het avondprogramma. Onze magen rammelen en dus besluiten we bij een crêperie wat te gaan eten. Op de achtergrond klinkt de dansmuziek.
Zondag 16 Juli
Vandaag is de tweede en laatste dag van het festival. Het centrum is volledig afgezet. Geen kaartje, geen toegang. Het stroomt vol. In totaal lopen eenendertig groepen mee. Vrijwel steeds een dansgroep gevolgd door een orkest. Onderweg wordt veel gedanst. Het défilé eindigt in het Bois St. Laurent dat omgetoverd is tot één groot feestterrein. Gelukkig zijn er veel mogelijkheden om de dorst te lessen en de inwendige mens te versterken. Door de hitte - het is bijna 35 graden Celsius - zijn de flessen mineraalwater niet aan te slepen.
 |
 |
Vanmiddag wordt op twee podia opgetreden. Op het podium bij de kerk start de Cercle de Combrit onder leiding van een nu zeer gespannen Marine Péron. Een kleine groep met een eenvoudig maar leuk programma. De hoofdmoot in het Théatre du Verdure wordt gevormd door drie speciale creaties. De organisatie van het Fête des Brodeuses heeft namelijk geld beschikbaar gesteld om de creativiteit en de samenwerking tussen een aantal cercles en bagads op een hoger niveau te brengen. Onbetwiste topper is het programma ‘Euredenn’ (bruiloftsfeest) uitgevoerd door Cercle en Bagad de Beuzec en Cercle St. Evarzec.
Door het grote aantal dansers kan regelmatig van kostuum worden gewisseld. Erg creatief is de serie maskerdansen, waarbij het bruidspaar verkleed is als schitterende marionetten. Tussen de optredens door wordt Marion Nédelec, de nieuwe Reine des Brodeuses, met haar gezelschapsdames aan het publiek gepresenteerd. Voor veel inwoners van Pont-l’Abbé is dit het hoogtepunt van de middag. Het programma eindigt wat rommelig. Ar Vro Vigoudenn uit Pont-l’Abbé besluit namelijk om halverwege hun optreden het publiek op het grasveld achter het podium ook tevreden te stellen. Een complete percussie-installatie moet worden verplaatst waardoor de lijn uit het programma ‘Ijinn’ (fantasie) volledig wegvalt.
’s Avonds om half tien start op het Place de l’Église een fest noz, geopend door de groep YAO. Het programma bestaat onder andere uit reidansen als Hanter Dro, An Dro, Gavotte, Dañs Plinn en Dañs Fisel. Daarnaast ook parendansen als Kas a Barh, Scottische en Valse. Rond elf uur speelt Sonerien Du, een van de oudste en bekendste groepen uit het fest noz-circuit. Hun nieuwste cd BE… NEW! bevat veel stevige folkrock die ze hier goed weten te promoten. Het wordt voller en voller. Loes danst weer volop mee en ik probeer in het donker wat foto’s te maken. Ruim na middernacht stellen we vast dat niet alleen de keel gesmeerd moet worden, maar dat de voetjes na een lange dag rust verdienen.
Woensdag 19 Juli
 |
 |
Vanmiddag gaan we naar Quimper waar het Festival de Cornouaille al een paar dagen aan de gang is. Op het Place Saint Corentin wordt iedere dag, hoe kan het ook anders, dansles gegeven.Eerst voor de kinderen en daarna voor de volwassenen. Begeleid door bombarde en biniou braz, zorgt dansleider en zanger Raymond Le Lann voor de instructie. Ook hier weer de bekende simpele reidansen. Bij de Gavotte de Montagne wordt er uitgebreid op de totale danssamenstelling ingegaan. Veel geleerd. Het is opvallend hoeveel belangstelling er voor dit soort lessen is.
Vrijdag 21 Juli
 |
 |
Om exact half elf ’s avonds begint op het Place St. Corentin het dagelijkse fest noz. Vanavond wordt de muziek onder andere verzorgd door de groep Deus’ta, wat vrij vertaald ‘daarom dus’ betekent. Deus’ta laat zich leiden door tradities, het muzikale plezier en door de energie die van de fest noz-dansers afstraalt. De groep komt uit Quimper en speelt dus een thuiswedstrijd. Armel An Héjer zingt een prachtig stuwende Laridé 8 temps. De terrassen rondom het plein puilen uit en ook het plein zelf raakt overvol. Als de groep eindigt met een lange Kas a Barh is er op de dansvloer geen vierkante meter meer vrij. Daarna is het aansluiten in de file bij het buffet.
| Laridé 8 temps | ||
| Un tammig, un tammig em mès kalon diès Kleùet em mès lâret ‘ma dimet me mestrez. |
Ik heb een beetje, een beetje verdriet Ik heb gehoord dat mijn vriendin getrouwd is. |
|
| Mand é gùir en dra-se, el ma kleùan lâret Éraok en noz hinoeh e oen bet é ouiet. |
Als het waar is wat ik hoor zeggen Zal ik dat voor vanavond weten. |
|
| “- Bonjour doh-hùi, plahig, get ho selleù brillant O! pèh ur chañjemant én ho komportemant! “ |
“- Goedendag, jong meisje met je schitterende ogen Oh, wat een verandering in jouw gedrag!” |
|
| “- Ur chañjemant el-se, men dous, me haranté E ra dein skuill dareù ha dareù noz ha dé.“ |
“- Een dergelijke verandering, mijn teerbeminde, mijn lief Maakt mij aan het huilen, ’s nachts en overdag.” |
|
| “- Fondet, fondet, plahig, fondet ho alians Ha kemeret enta neb e garet gùellan! “ |
‘‘- Verbreek, verbreek deze verbintenis, jong meisje En neem dan degene die het meest van je houdt!” |
|
| “- Fondet, fondet, plahig, fondet ho timiein Kemeret a neùé neb e gareh a-gent!” |
“- Verbreek, verbreek dit huwelijk, jong meisje En neem opnieuw degene die tot op heden het meest van je hield!” |
Zaterdag 22 Juli
Le Manoir de Kerhoas vlak buiten Plobannalec is een nog steeds bewoonde boerenhoeve uit de vijftiende eeuw. Op de binnenplaats wordt vanmiddag een bruiloftsfeest gehouden. Het merendeel van de bruiloftsgasten heeft zich keurig in traditionele kledij gestoken. Na de statiefoto opent het bruidspaar het bal met An Dro en al snel danst vrijwel iedereen mee. Ook de betalende toeristen en andere gasten. Dit is het aangekondigde Fest Deiz, het dagfeest. De twee muzikanten worden afgewisseld door het Chorale Saint Corentin uit Quimper dat gezellige dansliedjes zingt. De zon brandt en het zweet gutst van de gezichten. De bruiloftsgasten zoeken verkoeling in één van de stallen waar voor hen de flessen cider in ruime mate rondgaan. Buiten blijft het danstempo hoog.
Vanavond kijken we in Quimper in het Espace Gradlon, een theatertent met bijna tweeduizend zitplaatsen, naar Lagad Tan (Gedanste tradities). War’l Leur heeft uit iedere streek van Bretagne een dansgroep uitgenodigd om op deze avond hun kunnen te laten zien. Sommige cercles treden op met een bagad, andere met een kleiner orkest dat dan helaas aan de zijkant van het podium in de coulissen is geplaatst. Zeven groepen met ongeveer 500 dansers en muzikanten laten zich hier van hun beste kant zien. We worden verwend op schitterende kostuums, choreografieën van hoge kwaliteit en zeer verschillende muziek. Zo krijgen we een beeld van de diversiteit die de Bretonse dans biedt.
Zondag 23 Juli
 |
 |
Vandaag is de slotdag van het Festival de Cornouaille. Hoogtepunt is het Grand Défilé Breton. Drieënvijftig groepen met in totaal drieduizend dansers en muzikanten trekken vaak dansend in tweeëneenhalf uur langs. Daartussen bevinden zich ook de Reine de Cornouaille 2005 en de kandidaten voor de titel van 2006, vergezeld door hun cavalier d’honneur. Ensemble Eostigued Ar Stangala uit de wijk Kerfeunteun in Quimper is de laatste dansgroep. Deze groep is niet allen de grootste, maar de leden presteren het ook nog om de hele optocht al dansend af te leggen. Traditioneel wordt het Défilé afgesloten door Bagad Kemper, voor velen het beste orkest.
 |
 |
Om drie uur begint in Espace Gradlon het programma ‘Abadenn Veur’. 1000 deelnemers, dansers en muzikanten treden op voor een langzaam vollopende tent. In hoog tempo komen de dansgroepen voorbij. Sommige cercles werken voor de gelegenheid samen, andere zijn groot genoeg om zelf het podium te vullen. Een deel heeft zich ingeschreven voor een toernooi om de Trophée Gradlon. Een drietal juryleden zit vlak voor ons heftig te discussiëren. Om half zes worden de kandidaten voor de verkiezing van de Reine de Cornouaille gevraagd om dansend met cavalier d’honneur het podium te betreden. De spanning in de zaal stijgt. Eerst wordt bekend gemaakt wie de demoiselles d’honneur zijn: Marion Nédelec uit Pont-l’Abbé en Fanny Muzulec uit Faou. Beide dames worden met een enthousiast applaus begroet. Het publiek gaat helemaal uit zijn bol wanneer de tweeëntwintigjarige Marie Poulhazan uit Cap Sizun uitgeroepen wordt tot nieuwe koningin. Na de diverse plichtplegingen wordt ook bekend gemaakt dat Cercle Giz’ Kalon uit Quimperlé de Trophée Gradlon heeft gewonnen. Vreugdetranen, gejuich en gehos tonen de blijdschap bij de groep dansers en hun muzikanten. Hun choreografie, begeleid door traditionele instrumenten, elektrische gitaren en keyboard, bestaat uit traditionele dansen die zeer swingend werden uitgevoerd. Daarmee zijn ze een stap verder gegaan dan de andere cercles. De middag wordt afgesloten met Le Triomphe des Sonneurs. Alle blazers gaan voorop, gevolgd door de slagwerkers en de deelnemers van de diverse cercles. Men trekt nog eenmaal over de Boulevard Dupleix en het festival eindigt op de Boulevard Amiral de Kerguelen.
Maandag 24 Juli
Lekker uitslapen. Tegen drieën gaan we nog één keer naar de Rue Gradlon in Quimper om daar drie dvd's te kopen: Fest-Noz, mes premiers pas. In totaal zevenentwintig dansen die regelmatig tijdens een fest noz worden gedanst. Op de camping proberen we ze buiten op de laptop uit. Een aantal docenten geeft op hoog niveau instructie, die op live muziek door een groep 'studenten' wordt uitgevoerd. De bekende reidansen als Hanter Dro, Rond de Saint-Vincent en Laridé à huit temps, maar ook paardansen als Scottisch, Kas a Barh en Gavotte Glazik en een aantal dansen in viertallen zoals Avant-Deux de Pléhérel en Suite Darloup. Dansrepertoire om van te smullen, zowel voor beginners als gevorderden.
begrippen
dvd'sFest-Noz, mes premiers pas festivalsLa Fête des Brodeuses Festival de Cornouaille |
Dit artikel is eerder in verkorte vorm verschenen in het tijdschrift Werelddans,
een uitgave van het Landelijk Centrum voor Amateurdans.
26e jaargang nummer 2, mei 2007
© Stichting Toverbal