 |
Muziek en dans uit Oost-Nederland - 'het vervolg'
In 1982 ging ik op verzoek van Stichting Terpsichoré vanuit Amsterdam een aantal weken met mijn gezin naar Twente. Gewapend met de videocamera van het Folkloristisch Danstheater en een UHER taperecorder ging ik op zoek naar dansmateriaal voor een danscursus bij bovengenoemde Stichting. Tot dat moment was er over de dansen uit Oost-Nederland slechts mondjesmaat wat geschreven. Door de periodes die ik eerder in dit gebied had doorgebracht tijdens mijn studietijd en diverse vakanties wist ik dat er meer dansen waren dan er tot op dat moment op papier stonden. Veel materiaal werd vastgelegd. Het bleef niet bij die ene vakantie. Er volgden er veel meer.
In 1987 verscheen 'Muziek en dans uit Oost-Nederland', twintig dansen, voorzien van liedteksten, bladmuziek, achtergrondinformatie en soms een verduidelijkende foto.
Het boek werd in de vakpers vol enthousiasme ontvangen:
"....Het boek begint met een aantal algemene hoofdstukken, met daarin onderwerpen als dansstijl, muziek, schrijfwijze en uitspraak van de dialecten, een overzicht van de dansgroepen en van de door hen gedragen kleding.
De aanwezigheid van dit soort hoofdstukken onderscheiden volgens mij een dansboek van een dansbundel. Ze maken duidelijk dat een dans weliswaar uiteen te rafelen is in een aantal passen, danshoudingen en figuren, maar dat een dans in werkelijkheid meer is dan dat. Een dans hoort thuis in een min of meer af te bakenen cultuur en is, andersom, kenmerkend voor die cultuur ...."
(Volksdans 1988)
"....Het resultaat is een duidelijke beschrijving van twintig dansen. Maar wat het boek zo interessant maakt, is de uitgebreide inleiding, waarin diep wordt ingegaan op kleding, dansstijl, dansgroepen, muziek en historie. Die inleiding én de uitgebreide literatuurlijst zorgen ervoor, dat het boek 'Muziek en dans uit Oost-Nederland' uitsteekt boven de gemiddelde 'volksdansbundel'."
(Bulletin Folkloristisch Danstheater 1987)
"....Is een belangrijk deel van het boek de beschrijving van de dansen, nog veel belangrijker zijn de inleidende hoofdstukken, waarmee het boek zich in positieve zin onderscheidt van een aantal eerder gepubliceerde dansbundels, die zich hebben beperkt tot een opsomming van passen....
....Al zal niet iedereen geïnteresseerd zijn in de letterlijke beschrijving van een dans, toch is het boek de moeite waard gelezen te worden. Het bevat een grote hoeveelheid feiten over de dansen die voor iedereen interessant zijn. Voorts denk ik dat in de volgende eeuw een dergelijk boek als waardevol historisch document voorzichtig bewaard zal worden door de geschied- en volkenkundigen."
(Folklore 1987)
Voor een uitgebreide verantwoording verwijs ik graag naar de inleiding in dat boek (ISBN 90-6679-011-3).
In de jaren daarna was ik vooral bezig met de Nederlandse dans te promoten tijdens dansdagen, weekenden en festivals. Al vrij snel kreeg ik het verzoek een vervolg op het boek te schrijven. Ik ging weer op studiereis naar het oosten van het land en ondertussen ben ik verhuisd naar Twente en heb de laatste jaren bijna alle dansgroepen in deze regio bezocht. Deze verhuizing gaf een nieuwe impuls om al het materiaal verder te onderzoeken en uit te werken.
In 2010 besloten we het tweede boek niet in de gebruikelijke gedrukte vorm uit te geven, maar dit digitaal te doen, zodanig dat iedereen de gewenste dansbeschrijvingen en bladmuziek zelf kon uitprinten. De Donauwals, Jensken en Kom Jannöken, kom waren de eerste dansen die uitgebracht werden. Uit de reacties die we kregen blijkt dat dit zeer wordt gewaardeerd.
We ontdekten dat er bij de diverse groepen nogal wat dansen op het repertoire staan. Groepen met een dansrepertoire van meer dan dertig dansen zijn eerder normaal dan uitzondering. Opvallend is dat er vooral in de jaren tussen 1982 en nu veel dansen bijgekomen zijn. Reizen naar het buitenland, onderlinge scholingsavonden en andere gezamenlijke bijeenkomsten hebben voor die uitbreiding gezorgd, maar ook onderzoek in oude dansbundels en gesprekken met ouderen hebben het programma van sommige groepen behoorlijk uitgebreid. Andere groepen bleven hun toenmalig traditionele repertoire trouw en kunnen daarmee nog steeds een behoorlijk avondvullend programma samenstellen.
In de jaren 2011 en 2012 stelde ik met medewerking van alle bij district Oost van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland (FFGN) aangesloten groepen een overzicht van hun dansprogramma's samen onder de titel 'Van Almelose tot Zelhelmse kermis'. Deze lijst bevat ca. 180 verschillende dansen die lang niet allemaal afkomstig zijn uit het door ons beschreven gebied.
Helaas zijn er in de laatste jaren nogal wat groepen opgeheven. Aanwas van jonge leden bleef bij vele groepen uit. Andere groepen daarentegen bleken in staat om in deze periode toch de jongeren te kunnen betrekken bij hun optredens.
Mede namen mijn zoon Arjen wens ik iedereen veel dansplezier met dit digitale boek.
Cees Tempel
Borne
december 2015
'afslag noord'
Eind 1999 maakte ik, dankzij Henk Scholte, zanger bij de Groningse muziekgroep Törf kennis met de muziek van Jacob Pieters Beukema, schoolonderwijzer te Leens. Törf bracht de muziek uit op CD en in een schitterend boek met de bladmuziek en een facsimile uitgave van het manuscript van Beukema (ca. 1840).
In het voorjaar van 2000 vertrokken mijn vrouw Loes en ik naar het Groningse Leek, niet alleen op zoek naar de achtergronden van Beukema, maar ook op zoek naar de 'roots' van de familie Tempel, ook afkomstig uit Groningen. Een week lang trokken wij door het Hogeland, bezochten musea, bibliotheken en borgen, zagen dansgroepen optreden en lieten ons verwennen in restaurant het Schathoes bij Borg Verhildersum in Leens. Al tijdens deze zeer inspirerende week ontstonden de eerste pasjes van nieuwe dansen. Op het Zomerfestival dat jaar kon het publiek kennismaken met deze dansen. Mede door onze verhuizing naar Borne bleef de rest op de plank liggen.
In het voorjaar en najaar van 2011 ging ik met mijn oudste zoon Martijn nogmaals naar Groningen. Weer bezochten wij Leens en vele andere plaatsen. Natuurlijk ging ook de CD van Törf mee. De kriebels kwamen weer boven en de eerste resultaten staan nu op papier. Dankzij de medewerking van Törf met de volledige bladmuziek. De CD Törf speelt Beukema (TSP 003) is uitverkocht, maar het boek Muzijkstukken / Törf speelt Beukema (ISBN 90-9011746-6) is nog steeds te koop via www.torf.nl.
Op dit moment hopen we in 2016 een paar nieuwe dansen op papier te zetten en met bladmuziek uit te brengen.
Borne, 20 december 2015
Cees en Arjen Tempel
Het complete boek
Muziek en dans uit Oost-Nederland - 'het vervolg' (PDF, 4.4MB)
incl. alle tot nu toe verschenen dansbeschrijvingen en bladmuziek
In sommige webbrowsers valt de bladmuziek weg bij het bekijken van de PDF.
Open de PDF in dat geval in Adobe Reader. Let op dat je bij het downloaden van Adobe Reader de 'optionele aanbieding' altijd uit zet!
In de dansbeschrijving van Kraben en knooien stond helaas een fout:
"zeven wandelpassen in dansrichting" moest zijn "zeven wandelpassen tegen dansrichting". Dit is in de huidige versie hersteld.
Afslag Noord is vanaf nu een aparte uitgave. (PDF, 1 MB)
Losse dansbeschrijvingen en bladmuziek
1 = toegevoegd op 10/10/2010
2 = toegevoegd op 2/1/2011
3 = toegevoegd op 5/5/2011
4 = toegevoegd op 22/10/2011
5 = toegevoegd op 8/5/2012
6 = toegevoegd op 4/1/2013
7 = toegevoegd op 20/10/2013
8 = toegevoegd op 26/2/2014
9 = toegevoegd op 25/5/2014
Licentie
"Muziek en dans uit Oost-Nederland - 'het vervolg'" is door Cees Tempel/StichtingToverbal.nl in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Geen Afgeleide werken 3.0 Nederland licentie.
© Stichting Toverbal