Stichting Toverbal - Neef Karel, een onbekende grootheid in de Oost-Nederlandse dans.

Neef Karel, een onbekende grootheid in de Oost-Nederlandse dans.

tekst: Cees Tempel

Driekusman, Jan Pierewiet, Malbroek en Lot kennen we. Dansen met die naam kunnen we terugvinden in Nederlandse Volksdansen verzameld door A. Sanson-Catz en A. de Koe. Ja ik weet het, Lot is dood. Neef Karel, Pruussen Herman, Jensken en de Boerendochter zijn minder bekend. Toch worden er in Oost-Nederland dansen met die naam door folkloristische dansgroepen uitgevoerd. Toen ik tussen 1982 en 1986 onderzoek deed voor mijn boek Muziek en dans uit Oost-Nederland kwamen ze tijdens optredens regelmatig langs. Tijdens een gesprek met mevr. C. Olyslag-Derksen,Tante Stien, uit Lochem en in die tijd dansleidster bij de Stedeker Dansers uit Diepenheim vertelde ze mij dat ze een aantal dansen had geleerd van mevr. Nel Stolk uit Rotterdam.
Nel Stolk had de dansen in Lochem aangeleerd bij de vereniging van plattelandsvrouwen. In een later stadium heeft Tante Stien een deel van die dansen, soms enigszins aangepast doorgegeven aan de Stedeker Dansers.
Zo kwamen Neef Karel, de Boerendochter, Pruussen Herman en de Achttoer op het repertoire van deze dansgroep en later ook bij andere dansgroepen.
Ik was dan ook zeer gelukkig toen ik een aantal jaren geleden via de familie Korpel een aantal dansbundels kreeg uit de nalatenschap van Nel Stolk. De eerste stukjes van de grote legpuzzel kwamen op hun plaats. Helaas was in die bundels niet altijd te achterhalen waar de dansen oorspronkelijk vandaan kwamen.
Gelijktijdig kreeg ik een aantal boeken uit de nalatenschap van Hans Middelham, waaronder een aantal oude drukken van de boeken van Sanson-Catz en de Koe, waardoor die informatiebron steeds duidelijker werd.
Toen ik een paar maanden geleden via de familie Korpel weer een stapel boeken kreeg, dit keer van de familie Christe, zaten er ook Duitse en Scandinavische boeken bij. Jo Christe heeft als dansleider en muzikant grote delen van Europa bezocht. Afgaande op de aantekeningen voor in de boeken nam hij van vrijwel ieder reis één of meer dansbundels mee naar huis. En ja hoor, daardoor komt de puzzel steeds verder af. De Boerendochter komt onder de naam Lang genoeg voor in de bundel Pinksterblom van Line Tiggers, maar komt als Stolze Henne oorspronkelijk uit Denemarken. De dans Pruussen Herman komt onder de naam Beim Kronenwirt voor in een boek van Helms und Blasche en werd oorspronkelijk gedanst op het eiland Alsen dat aan het begin van de twintigste eeuw dan weer Deens, dan weer Duits en ten slotte weer Deens werd.
De Achttoer, beschreven door Jo Christe komt als Åttetur uit Noorwegen. Neef Karel tenslotte vonden we in eerste instantie op een stenciltje van de Rotterdamse AJC, maar uiteindelijk als Vetter Michel, ein kleines Tanzspiel, eveneens bij Anna Helms & Julius Blasche. De daarin beschreven dans komt vrijwel overeen met de wijze waarop de dans in Diepenheim wordt uitgevoerd.
Blijft de vraag wie de Duitse Vetter Michel heeeft omgedoopt tot de Nederlandse Neef Karel. Een eventueel antwoord graag naar Zevenblad 48, 7623 CG Borne of info@stichtingtoverbal.nl.

Cees Tempel

Dit artikel is eerder verschenen in Syncoopnieuws,
een uitgave van Syncoop Produkties.
september 2001, 14e jaargang nr. 40

Een eerste reactie:

Helaas, (om geen valse verwachtingen te wekken begin ik maar meteen met "helaas") kan ik u geen antwoord geven op uw vraag in Syncoopnieuws van september j.l.: "Wie maakte van Vetter Michel Neef Karel?"
Waarom dan toch dit briefje? Misschien is het volgende u al bekend, maar zo niet, dan is het toch aardig om te weten dat de dans rond 1935 gedanst werd bij de Amsterdamse O.H.J.B. Ons Huis Jongeren Bond. De woorden die erbij werden gezongen waren een keurige vertaling van het Duits.
En in het boek van Jan Meilof: "Een wereld licht en vrij" lees ik op blz. 338 dat een van de eisen om het AJC dansleidersdiploma te verwerven was "Het kunnen dansen en aan anderen onderrichten van ..... (een groot aantal dansen) ..... het dansspel Neef Karel." De lijst was opgesteld in 1932. Op blz. 341 staat een leuke actiefoto, ook uit 1932, waarop te zien is dat een groep Neef Karel danst.
Misschien allemaal oud-nieuws voor u!

Met vriendelijke groet,
S. Poppe - Kesner
Den Haag

Hartelijk dank,
Dit is nieuws, dus zoeken wij verder.
C.T.